Tematyka
Poniżej zamieszczone zostały krótkie opisy tematów, które mogą być przydatne przy tworzeniu scenariusza do filmu.Tematyka konkursu dotyczy dwóch spośród siedmiu tras tematycznych, będących nową propozycją zwiedzania Szlaku Piastowskiego.
Dopuszcza się możliwość korzystania z innych źródeł.
I TEMAT
„Skąd się biorą mnisi i czego nas nauczyli?”
(najstarsze klasztory na Szlaku Piastowskim)
Wraz z chrześcijaństwem do naszego kraju przywędrowali mnisi. Przez setki lat wznosili wielkie klasztory, gdzie żyli we wspólnotach. Czcili Boga, zakładali wsie, ogrody i zakłady rzemieślnicze, uczyli mieszkańców uprawiać nowe rośliny i gospodarzyć. Mnisi budowali piękne świątynie, otwierali biblioteki, prowadzili też szpitale i szkoły. Na Szlaku Piastowskim można odwiedzić kilka historycznych klasztorów, poznać życie zakonników, zrozumieć ich wiarę oraz przekonać się, jak wiele w czasach Piastów zrobili dla kultury, gospodarki i wygody ludzi.
Pozostawione przez mnichów na Szlaku Piastowskim dziedzictwo to zakony: benedyktynów w Mogilnie i Lubiniu (nadal czynny klasztor), cystersów w Lądzie nad Wartą i Wągrowcu, kanoników regularnych w Trzemesznie, norbertanek w Strzelnie, a także młodsze i realizujące już inne wzorce życia zakonnego wspólnoty franciszkanów i dominikanów.
Postaci historyczne i legendarne związane z trasą: Bolesław Śmiały, Mieszko III, Bolesław Pobożny, Przemysł II, Gall tzw. Anonim, Zbylut z Panigrodza, bp. Radwan poznański i inni.
Miejscowości związane z trasą: Lubiń, Ląd nad Wartą, Trzemeszno, Mogilno, Strzelno, Wągrowiec (klasztor), Gniezno (klasztor franciszkanów, kościół św. Jana), Poznań (kościół św. Jana Jerozolimskiego lub klasztor podominikański).
- Lubiń
Opactwo benedyktyńskie
Temat: „Ora et labora” przez tysiąc lat, reguła zakonu św. Benedykta.
Klasztor ufundował prawdopodobnie król Bolesław Śmiały ok. 1077 r. Skryptorium założone w XII wieku i wielka biblioteka potwierdzają, że z tego klasztoru mógł pochodzić Gall Anonim. W kościele pochowano Władysława Laskonogiego (+1231). Obecnie klasztor pozwala na doświadczenie liturgii, pracy, pobyt formacyjny oraz nabycie produktów (m.in. nalewek). Klasztor ma stałą ofertę noclegów z możliwością włączenia się w życie wspólnoty oraz prowadzi ośrodek medytacji
- Wągrowiec
Pocysterski zespół klasztorny
Temat: Czy opactwo można przenieść? Kto uczył geniusza? Wpływ cystersów na rozwój gospodarczy zarządzanych przez nich terenów.
Dawny klasztor cysterski, przeniesiony z Łekna (swej pierwotnej siedziby, gdzie funkcjonował od XII wieku), aktualnie zamieszkują go Paulini. W szkole klasztornej pierwszą edukację zdobył urodzony tu ks. Jakub Wujek, polski tłumacz Biblii.
więcej: https://szlakpiastowski.pl/obiekty/trasa-polnoc-poludnie/wagrowiec/zespol-dawnego-opactwa-cystersow
- Gniezno
– Kościół i klasztor Franciszkanów
Temat: Fundatorka, mniszka, święta…. Kult błogosławionej Jolenty.
Ufundowany przez Bolesława Pobożnego podwójny męski i żeński klasztor pozostaje w rękach franciszkanów. Pochowano tu błogosławioną Jolentę, żonę władcy, potem mniszkę franciszkańską.
więcej: https://szlakpiastowski.pl/obiekty/trasa-zachod-wschod/gniezno/gniezno-kosciol-franciszkanow
– Kościół św. Jana Chrzciciela
Temat: Misja zakonu bożogrobców.
Kościół był własnością zakonu bożogrobców i posiada piastowską metrykę (Fundacja Mieszka III).
więcej: https://szlakpiastowski.pl/obiekty/trasa-zachod-wschod/gniezno/kosciol-pw-sw-jana-chrzciciela
- Trzemeszno
Poklasztorna Bazylika Wniebowzięcia NMP
Temat: Mnisi dbają o miasto i gospodarkę. Wkład wybitnych zakonników z Trzemeszna w polską kulturę.
Klasztor kanoników regularnych w XII wieku ufundował najpewniej Bolesław Krzywousty. Legenda o złożeniu relikwii św. Wojciecha przed pochówkiem w Gnieźnie uczyniła Trzemeszno miejscem jego kultu. Tzw. falsyfikat trzemeszeński przypisywany Mieszkowi III postarza datę założenia klasztoru na XI wiek. Klasztor – ważny ośrodek polskiej kultury – istniał do kasaty przez Prusaków w 1835 r. Mała archeologiczna wystawa dostępna w krypcie.
- Mogilno
Kościół. św. Jana Apostoła i klasztor pobenedyktyński.
Temat: Romańskie kościoły klasztorne. Wielowiekowa symbioza klasztoru i miasta oparta na unikatowych rozwiązaniach prawnych i organizacyjnych.
Obiekt ufundowany przez Kazimierza Odnowiciela, posiadający największy zachowany romański kościół w Polsce. Obecnie funkcjonuje tu klasztor kapucynów.
- Strzelno
Kościół pw. Świętej Trójcy i Marii Panny, kościół pw. św. Prokopa oraz Muzeum – Romański Ośrodek Kultury Ottona i Bolesława
Temat: Mniszki samorządne. Zasady życia zakonnego kobiet i realiów funkcjonowania żeńskiej wspólnoty klasztornej w średniowieczu. Symbolika kolumn cnót i przywar.
Dawny klasztor norbertanek. Obecnie przyjmuje się, że został założony pod koniec XII wieku (ok. 1175 r.) przez fundację Piotra Wszeborowica – wnuka Włostowica, wojewodę kujawskiego i kasztelana kruszwickiego. Pierwsze siostry zakonne przybyły tu zapewne z Kościelnej Wsi pod Kaliszem oraz okolicznych rodów kujawskich. Bulla papieża Celestyna III z 1193 r., wystawiona na prośbę przeoryszy Beatrycze, nadała zakonowi różne przywileje gospodarcze, które przynosiły niemałe zyski. Około 1212 r. Książę Konrad Mazowiecki nadał klasztorowi przywilej na odbywanie targu. Do klasztoru trafiały panny z bogatych domów – przedstawicielki rodów książęcych i rycerskich, przeważnie z arystokracji feudalnej. Wraz z nimi do klasztoru trafiało też wiano – najczęściej w postaci uposażenia ziemskiego (łącznie norbertanki posiadały ok. 29 tys. ha ziemi, w najlepszych czasach miały 50 wsi). Furtę klasztorną przekraczały też córki z wielodzietnych rodzin, schronienie znajdowały tu również wdowy i żony porzucone przez mężów lub pozostawione na czas wyprawy wojennej. Żeńskie zgromadzenie norbertańskie składało się z sióstr chórowych (tj. śpiewających w chórze), biegłych w piśmie – wspaniale iluminujących księgi liturgiczn i władających łaciną – oraz sióstr konwersek, które nie posiadały dóbr ziemskich i wykształcenia, ale w zakonie pełniły niezbędne dla życia posługi. Nad domem zakonnym pieczę sprawowała przeorysza (magistra), wybierana spośród gremium sióstr chórowych. Norbertanki realizowały swoje powołanie we wspólnotowym życiu kontemplacyjnym. Na wzgórzu św. Wojciecha zakonnice wzniosły kamienną rotundę i bazylikę na planie krzyża łacińskiego, w której kunszt średniowiecznych mistrzów budowlanych i rzeźbiarzy osiągnął najwyższe szczyty. Strzeleński klasztor funkcjonował do 1837 r., kiedy to przeprowadzono kasatę klasztoru ogłoszoną przez władze pruskie.
- Ląd nad Wartą
Dawny klasztor cystersów.
Temat: Mnisi zmieniają krajobraz. Klasztor pomaga powstańcom.Patriotyzm zakonników, wspierających Konfederację Barską i później powstanie styczniowe w 1863 r.
Klasztor, ufundowany przez Mieszka III, przez pierwsze cztery wieki przyjmował wyłącznie mnichów niemieckich. Jego zakonnicy odegrali ważną rolę w chrystianizacji Kujaw, Pomorza Gdańskiego i ziem za Wisłą. Klasztor posiadał rozległe dobra: trzy miasta i wiele wsi, przekazanych przez dobroczyńców i samodzielnie założonych. Dziś zamieszkują go salezjanie, którzy prowadzą tu seminarium duchowne.
- Poznań
– Kościół Św. Jana Jerozolimskiego za Murami
Temat: Charytatywna działalność joannitów.
Kościół jest pozostałością komandorii (klasztoru) i hospicjum joannitów (Kawalerów Maltańskich), ufundowanego przez Mieszka III i biskupa Radwana.
– Klasztor podominikański lub Pola Lednickie (Ośrodek Jana Pawła II)
Temat: Misja zakonu dominikanów w Wielkopolsce.
II TEMAT
„Trudne życie żony władcy” (piastowskie damy)
Dzieje piastowskiej Polski to nie tylko historia mężczyzn. Żony i córki zarządzały domami i wychowywały dzieci na przyszłych władców. Były też gwarancją sojuszy. Nieraz wkraczały też do czynnej polityki. Prowadziły życie towarzyskie i kulturalne, ufundowały liczne zachowane do dziś miejsca. Wiele z nich stało się wzorcami biblijnej „niewiasty dzielnej”. Szlak Piastowski ożywia teraz ich sylwetki, pozwala im przemówić, a swoich gości zaprasza do miejsc, w których pamięć o kobietach zostwała zachowana. Bohaterkami trasy są najbardziej znane małżonki i córki władców Polski lub Wielkopolski, których życie toczyło się w dzisiejszej przestrzeni Szlaku Piastowskiego między X a XIV wiekiem.
Postaci historyczne i legendarne związane z trasą: Dobrawa Czeska, Świętosława (Sygryda, Storrada) - córka Mieszka I, Rycheza Lotaryńska (pierwsza polska królowa), Jolenta Węgierska (błogosławiona), Ludgarda Meklemburska (postać tragiczna), Ryksa Elżbieta (córka Przemysła II, królowa Polski i Czech), Jadwiga Kaliska (żona Władysława Łokietka).
Obiekty związane z trasą: Kalisz (Rezerwat), Poznań (kościół NMP, Archikatedra), Ostrów Lednicki (wyspa), Gniezno (kościół Franciszkanów), Strzelno (oba kościoły i muzeum), Radziejów (kościół Franciszkanów).
- Kalisz
Rezerwat Archeologiczny na Zawodziu
Temat: Jadwiga Kaliska, doświadczenie życia kobiety i rodziny w piastowskim grodzie.
Główna rezydencja władców wielkopolskich, miejsce pochodzenia Jadwigi, córki Bolesława Pobożnego, żony Władysława Łokietka – królowej Polski.
- Poznań
– kościół NMP na Ostrowie Tumskim
Temat: Dobrawa Czeska, rola Dobrawy w przyjęciu chrześcijaństwa, przymierzu politycznym i uznaniu państwa piastowskiego.
Kościół stoi na reliktach świątyni wzniesionej przy rezydencji jeszcze przed chrztem Mieszka I, ze względu na małżeństwo z Dobrawą. Być może kryje szczątki Dobrawy.
– Bazylika Archikatedralna pw. śś. Piotra i Pawła
Temat: Ryksa Elżbieta.Polityczne znaczenia małżeństw dla legitymizacji władzy.
W dawnej kaplicy królewskiej ostatnia wielkopolska Piastówna, królowa Czech i Polski, ufundowała niezachowany do dziś monumentalny grób swojego ojca, króla Przemysła.
– Wzgórze Przemysła (zamek)
Temat: Ludgarda Meklemburska
Z zamkiem na wzgórzu, siedzibą króla Przemysła II związana jest biografia Ludgardy, jego pierwszej żony. Późniejsze przekazy podają go jako miejsce jej tragicznej śmierci.
- Dziekanowice, Ostrów Lednicki
Muzeum Pierwszych Piastów (wystawa stała)
Temat: Świętosława, Rycheza. Ochrona nieletniego syna i insygnii królewskich, zabieganie o sojuszników dla walki o odzyskanie tronu.
Gród na Lednicy, jako jedna z głównych siedzib pierwszych historycznych Piastów, na pewno wielokrotnie gościł pierwszą znaną z imienia Piastównę: Świętosławę (Sygrydę) – córkę Mieszka I i siostrę Bolesława Chrobrego, późniejszą królową Szwecji i Danii.
- Gniezno
Kościół Franciszkanów pw. Wniebowzięcia NMP i św. Antoniego
Temat: Błogosławiona Jolenta.
Złożone są w nim relikwie jego współfundatorki, błogosławionej Jolenty, żony Bolesława Pobożnego.
- Strzelno
Kościół pw. Świętej Trójcy i Marii Panny, kościół pw. św. Prokopa oraz Muzeum – Romański Ośrodek Kultury Ottona i Bolesława
Temat: Norbertanki. Zasady życia zakonnego kobiet i realia funkcjonowania żeńskiej wspólnoty klasztornej w średniowieczu.
Obecnie przyjmuje się, że klasztor został założony pod koniec XII w. (ok. 1175 r.) z fundacji Piotra Wszeborowica – wnuka Włostowica, wojewodę kujawskiego i kasztelana kruszwickiego. Pierwsze siostry zakonne przybyły tu zapewne z Kościelnej Wsi pod Kaliszem oraz okolicznych rodów kujawskich. Papieska bulla Celestyna III z 1193 r., wystawiona na prośbę przeoryszy Beatrycze nadała zakonowi różne przywileje gospodarcze, które przynosiły niemałe zyski. Książę Konrad Mazowiecki nadaje przywilej na odbywanie targu (około 1212 r.). Do klasztoru trafiały panny z bogatych rodów– przedstawicielki rodów książęcych i rycerskich, przeważnie z arystokracji feudalnej, a z nimi wiano, najczęściej w postaci uposażenia ziemskiego (łącznie norbertanki posiadały ok. 29 tys. ha ziemi, w najlepszych czasach miały 50 wsi). Furtę klasztorną przekraczały córki z wielodzietnych rodzin, ale w klasztorze znajdowały schronienie również wdowy i żony porzucone przez mężów lub pozostawione na czas wyprawy wojennej. Żeńskie zgromadzenie norbertańskie składało się z sióstr chórowych (tj. śpiewających w chórze), biegłych w piśmie – wspaniale iluminujących księgi liturgiczne, władających łaciną, oraz sióstr konwersek, które nie posiadały dóbr ziemskich i wykształcenia, ale w zakonie pełniły niezbędne dla życia posługi. Nad domem zakonnym pieczę sprawowała przeorysza (magistra), wybierana spośród gremium sióstr chórowych. Norbertanki realizowały swoje powołanie we wspólnotowym życiu kontemplacyjnym. Na wzgórzu św. Wojciecha zakonnice wzniosły kamienną rotundę i bazylikę na planie krzyża łacińskiego, w której kunszt średniowiecznych mistrzów budowlanych i rzeźbiarzy osiągnął najwyższe szczyty. Strzeleński klasztor funkcjonował do 1837 r., kiedy przeprowadzono kasatę klasztoru ogłoszoną przez władze pruskie.
- Brześć Kujawski
Podominikański kościół klasztorny pw.św. Michała Archanioła
Temat: Eufrozyna Opolska.
W Brześciu urodził się Władysław Łokietek i tu spędził część swego dzieciństwa. W chwili śmierci jego ojca, księcia Kazimierza matka, Eufrozyna Opolska sprawowała opiekę nad 7-letnim Władysławem i trójką jego młodszego rodzeństwa. W ich imieniu zarządzała małym księstwem, broniąc ich praw przeciw przyrodniemu rodzeństwu. Po swojej śmierci Eufrozyna została pochowana w Brześciu, prawdopodobnie w tym kościele.
- Radziejów
Kościół Franciszkanów pw. Podwyższenia Krzyża Św.
Temat: Jadwiga Kaliska.
Radziejów był przypuszczalnie wianem Jadwigi jako żony Łokietka. Podczas jego przymusowej emigracji w latach 1300–1305 w przebraniu i z trójką małych synów ukrywała się w mieście (u niejakiego Gierka) przed ludźmi Wacława Czeskiego.
